Galeria Zewnętrzna Miasta Gdańska
Jadwiga Charzyńska

Stymu­lacja akty­wności artysty­cznej w przestrzeni publicznej jest niezmiernie złożona. Składają się na to takie uwarunk­owania, jak wybrana lokalizacja, współpraca ze społecznością lokalną, uwarunk­owania formalne. Doświad­czenia w tej kwestii są różne. Bardzo wiele przykładów z Europy czy Ameryki pokazuje zarówno udane, jak też chybione przed­sięwz­ięcia. „Jakkol­wiek wpływ projektów artysty­cznych na wyzwania społeczno – ekonom­iczne jest bardzo trudny do zmierzenia“.(1)
Na początku zawsze jest pomysł. W 2005 roku zapro­ponowaliśmy projekt „Galeria Zewnętrzna Miasta Gdańska“, który zrodził się z potrzeby wpływu na zmianę wizerunku Dolnego Miasta, dziel­nicy zanied­banej i „zapom­nianej“, mimo doskon­ałej lokalizacji. Tworząc wielo­letnią perspek­tywę rozwoju projektu, odnieśliśmy się do planu urban­isty­cznego dziel­nicy, zarówno w aspekcie histo­rycznym, jak też do współczes­nych założeń. Tym samym rozpoczęliśmy proces włączania się w kształ­towanie leżącej w bezpośred­niej bliskości Łaźni przestrzeni publicznej.
Do regu­larnej współpracy zaprosil­iśmy kura­torów z całej Europy, a w wyty­cznych konkur­sowych zostało zapisane m.in.: „Dzieło sztuki proponowane do real­izacji w ramach ‚Galerii Zewnętrznej Miasta‘ Gdańsk musi nawiązywać do idei rewital­izacji dziel­nicy Dolne Miasto. Poprzez nowoczesną formę i pobudza­jącą do refleksji treść stanowić powinno intere­sującą w odbiorze real­izację artystyczną“.(2) Urucho­miając projekt mający na celu stworzenie kolekcji trwałych dzieł sztuki w przestrzeni miejskiej, wyła­ni­anych w ramach regu­larnie ogłaszanych, zamknię­tych konkursów, wpisal­iśmy w jego formułę działania eduka­cyjne jako równoważny z częścią konkur­sową element tej koncepcji.
Powołany przez Prezy­denta Miasta Gdańska Komitet Orga­ni­za­cyjny wraz z koor­dy­na­torami i juro­rami raz na dwa lata dokonuje wyboru miejsca, a następnie w ramach zamkniętego konkursu wyłania zwycięskie projekty przez­naczone do real­izacji. Real­izacja najlep­szych z nich została połąc­zona z uruchomie­niem robót inwest­y­cyjnych oraz prac remon­towych ulic Dolnego Miasta. Wiąże się to z nadaniem dziel­nicy nowej jakości i funkcji jako miejsca otwartego, przy­jaznego i niepow­tarzalnego w krajo­brazie urban­isty­cznym Gdańska.
Obecnie mamy za sobą cztery edycje konkursu na projekt trwałego dzieła w przestrzeni publicznej. Podkreślam słowo „trwałe“, bowiem regu­lamin konkur­sowy obliguje uczest­ników do przed­staw­ienia koncepcji, której żywot­ność musi być oblic­zona na minimum dziesięć lat.

Doty­chczas wybrane, zwycięskie i już zbudowane obiekty nie tylko popraw­iają walory este­tyczne przestrzeni, w której się znalazły, ale też stwarzają szansę wprowadzenia akty­wizacji społecznej. Jako pier­wsze powstało studio LKW Gallery, autorstwa Lexa Rick­ersa i Daniela Milohnica, na ulicy prze­b­ie­ga­jącej pod wiaduktem, który jest postrze­gany jako rodzaj bariery pomiędzy Śród­mieściem a Dolnym Miastem. Dziś to – do niedawna nieprzy­jazne miejsce – stało się „bramą“ do dziel­nicy, od wczesnej wiosny rozbrzmiewa­jącej głosami uczest­ników rożnego rodzaju warsz­tatów i spotkań.
Nabrzeże Motławy stało się również inspiracją dla uczest­ników zapros­zonych do ostat­niej, czwartej edycji konkursu. Jednym z jej zwycięzców jest Thorsten Goldberg(3). Bezpre­ten­sjon­alność oraz lekkość, jaką emanują jego dzieła spowodowały, iż został nomi­nowany do tej edycji. Znalazł się w ścisłej, finałowej czołówce i otrzymał pier­wsze wyróżnienie za projekt Pink occur­rance (Zjawisko), który jury zapro­ponowało do real­izacji, jako komple­men­tarny z również nagrod­zoną pracą Ślepi Berta Theisa. „Dopełni ją poprzez swój odmi­enny wymiar. Projekt Gold­berga charak­teryzuje efemeryczność, element zaskoczenia, radości, sezonowej atrakcji. Ma on potencjał, aby stać się przestrzenią, w której spotykać się będą zaciekaw­ieni widzowie“(4), napisali w uzasad­nieniu jurorzy.
W dolnomiejski krajo­braz wpisało się już pięć dzieł: zwycięzcy dwóch pier­wszych edycji konkursu, czyli wcześniej wspom­niana LKW Gallery i Invis­ible Gate (I edycja), oraz malarska propozycja Esther Stocker Under cover i insta­lacja Staging anony­mous Dominika Lejmana (II edycja). W 2011 roku, jako pier­wsza z trzech zaplanowanych do real­izacji dzieł wybranych w ramach trze­ciej edycji, wyko­nana została insta­lacja świetlna Amber Drops (5).
Powstałe prace rozmieszc­zone są w miejs­cach, które łączą zamkniętą struk­turę urban­istyczną dziel­nicy z resztą miasta, tworząc swoiste „bramy“, zdefin­iowane este­ty­cznie poprzez dzieła sztuki. Projekt Pink occur­rance, wspólnie z dziełem o charak­terze inter­wencji artysty­cznej Ślepi, ma stać się kolejną „bramą“ prowadzącą na Dolne Miasto. Pomysł Gold­berga wpisuje się w koncepcję tworzenia miejsc żywych, akty­wnych społecznie.
Zastanaw­iając się nad potrzebą wprowadzania sztuki w przestrzeń publiczną i rozu­mieniem pojęcia rewital­izacja, Piotr Winskowski zauważa, iż bardziej rozbu­dowane ujęcia tego terminu „postu­lują najpierw szerokie rozez­nanie zastanej sytu­acji społecznej, potenc­jału kultur­owego, tego co istnieje, i sprowokowanie wyartykułowania kultur­owych (właśnie!) oczekiwań co do zmian, które mają w danym miejscu nastąpić“.(6) Definicja ta trafnie opisuje także naszą działal­ność.
Równolegle wraz z konkursem real­izujemy inten­sywny program eduka­cyjny. Dialog z mieszkań­cami rozpoczęliśmy od projektów mają­cych na celu rozbudzanie lokalnego patri­o­tyzmu wśród młodych mieszkańców. Posłużył temu m.in. cykl warsz­tatów Wędrowcy. Dzieci i młodzież poznawały historię dziel­nicy, uczyły się metod radzenia sobie z negaty­wnymi emoc­jami oraz codzi­ennymi prob­lemami, malując obrazy, kręcąc filmy, upięk­szając place zabaw, poznając tech­niki cyfrowe stosowane obecnie we wszys­tkich dziedz­inach życia. Poprzez uruchomienie w 2008 roku LKW Gallery posz­erzyliśmy ofertę warsz­tatów i wydarzeń artysty­czno-eduka­cyjnych, które zachę­cają młodych do poszuki­wania „pomysłu na siebie“.
Thorsten Gold­berg jest kole­jnym artystą zapros­zonym do współpracy w ramach GZMG, który proponuje odbiorcy inter­ak­ty­wność. Chcesz wejść na most, dosta­niesz swoją chmurkę!

(1) Adam Jeans: Sztuka nie zmienia świata, ale pomaga mu dostrzec zmianę: rewital­izacja miast poprzez kulturę wspołczesną, w: Kultura dla rewital­izacji. Rewital­izacja dla kultury, red. L. Nyka, J. Szczepański, A. Kulaz­ińska, Gdańsk 2010, s. 57.

(2) Zapis zawarty w regu­laminie konkursu GZMG.

(3) Jego twór­czość zaciekawiła nas dzięki Eulalii Domanowskiej, która zapro­ponowała orga­ni­zację wystawy artysty.

(4) Werdykt jury IV edycji konkursu Galerii Zewnętrznej Miasta Gdańska, Gdańsk 2011.

(5) Więcej infor­macji na temat zwycięs­kich projektów: www.laznia.pl.

(6) Piotr Wisnkowski: Dzieło rewital­izacji jako obiekt po-sztuki?, w: Kultura dla rewital­izacji. Rewital­izacja dla kultury, red. L. Nyka, J. Szczepański, A. Kulaz­ińska, Gdańsk 2010, s. 62.